نهج الفصاحه (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابوالقاسم پاینده (۱۲۸۷-۱۳۶۳ش) |
| تاریخ نگارش | ۱۳۲۴ش |
| موضوع | اخلاق و فضایل اخلاقی |
| زبان | عربی- فارسی |
| مجموعه | ۱ مجلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | سازمان انتشارات جاویدان |
| تاریخ نشر | ۱۳۲۴ش |
نهج الفصاحه، کتابی حاوی کلمات قصار و نیز برخی خطبه‌های پیامبر اکرم(ص) در اخلاق و فضایل اخلاقی، گردآوری و ترجمه ابوالقاسم پاینده.
علّت نامگذاری این مجموعه به نهج الفصاحه به سبب حدیث پیامبر(ص) است که فرموده‌اند: «انا افصح العرب؛ من فصیح‌ترین فرد عرب هستم».
مؤلف کتاب
ابوالقاسم پاینده، مترجم، نویسنده و روزنامه نگار معاصر ایرانی. در ۱۲۸۷ش در نجف آبادِ اصفهان به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش گذراند و از ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۹ش در اصفهان به فراگیری علوم منقول و معقول پرداخت؛ از جمله نزد شیخ محمود مفید و شیخ محمد گنابادی، معروف به خراسانی، منطق و فلسفه خواند.
پاینده در ۱۳۱۱ش به تهران عزیمت کرد و کار روزنامه‌نگاری را ادامه داد. او مترجم و نویسنده‌ای پرکار بود. تسلط او بر زبان و ادب فارسی و عربی (وی با انگلیسی و فرانسه هم آشنایی داشت) و تجربة ممتدش در روزنامه نگاری، نثری روان او بخشیده بود. اهمیت کار پاینده بیشتر در ترجمه‌های فصیح و جذابی است که از عربی به عمل آورده است. ترجمه‌ی او از قرآن، که اولین بار در ۱۳۳۶ش منتشر شد و نقطه عطفی در ترجمه‌های معاصر قرآن است، همچنان موفق و ممتاز به شمار می‌آید و می‌توان آن را مهمترین اثر پاینده دانست. مزیت عمده این ترجمه، سادگی و روانی آن است.
پاینده در ادبیات داستانی نیز بی‌نام نیست؛ او مجموعه‌هایی از داستان کوتاه و داستان‌هایی بلند منتشر کرد. پاینده مشاغل دولتی هم داشت. او پس از اقامت در تهران در وزارت پست و تلگراف و تلفن استخدام شد و سپس خود را به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه منتقل کرد. مدتی دبیر فرهنگستان ایران بود و در ۱۳۲۶ش به ریاست اداره تبلیغات منصوب شد. همچنین، در دوره دوم مجلس مؤسسان و دوره‌های بیست و یکم و بیست و دوم مجلس شورای ملی نماینده نجف آباد بود. از پاینده حدود چهل اثر منتشر شده است.
موضوع کتاب
ابوالقاسم پاینده نویسنده این کتاب، سخنان پیامبر(ص) در موضوع فضایل و اخلاق را گرد آورده است. با این حال، در این کتاب، برخی از روایات از امام علی(ع) نقل شده که گاهی در مفهوم، معنی و حتی لفظ، مشابه احادیث نقل شده از پیامبر(ص) است. نویسنده علت این امر را نه اشتباه راویان، بلکه «تقارب و تشابه معنوی که میان محمد و علی -علیهما السلام- وجود دارد» می‌داند.
ترجمه های قابل تأمل
در نهج الفصاحه مواردی از ترجمه به چشم می خورد که نیازمند باز نگری ودقت بیشتری است به عنوان نمونه در شماره ۱۹۴۱ «کریمتی» به عنوان دو دختر ترجمه شده است با این که احتمال این که منظور دو چشم باشد بیشتر است.در نهج البلاغه کرائم به عنوان اعضای بدن برشمرده شده است. ونیز شماره ۳۱۸۰ محبوبان به عنوان محبان ترجمه شده است. نمونه سوم شماره۲۲۴۸ است که کلمه »فی» در حدیث به معنای ظرفیت(مکان و جا) ترجمه شده است با این که به معنای تعلیل است که یکی از معانی حرف «فی» در ادبیات زبان عربی است. و ترجمه‌ا‌ش چنین است: مردى را ديدم كه، به علّت بريدن درختى از سر راه، كه باعث آزار و زحمت مسلمانان شده بود، در بهشت گردش مى كرد. نمونه ای از حرف فی که به معنای علیت است در سخنان پیامبر(ص) در همین نهج الفصاحه آمده که اتفاقاً پاینده به معنای علیت هم ترجمه کرده است شماره۱۵۵۹
ساختار کتاب
این مجموعه مشتمل بر ۳۲۲۷ حدیث است به همراه دو ضمیمه: ضمیمه اول خطبه‌هایی از آن حضرت و ضمیمه دوم تمثیلات ایشان است. مؤلف همچنین مقدمه‌ای مفصل نگاشته است و در آن به تبیین انگیزه نگارش نهج الفصاحه، فصاحت پیامبر، تاریخ پیامبر و موضوعات دیگر پرداخته است. ترتیب و چینش احادیث این کتاب به ترتیب الفبایی و بر اساس حرف اول از کلمه آغازین حدیث است. در ترجمه‌ها و تنظیم‌های بعدی، احادیث کتاب را بر اساس موضوع آنها دسته بندی کرده‌اند.
پاینده در مقدمه چاپ اول کتاب یازده منبع از منابع معتبر شیعی وسنی را که برای تنظیم کتاب به آنها مراجعه کرده نام می برد. مانند کتب اربعه ،صحاح سته، اعیان الشیعه و العقد الفرید وی نیز درباره محتوای احادیث نقل شده می نویسد:واگر با همه دقت ... حدیثی ناسره در این میان آمده مشوش نیستم که چیزی به عمد بر پیمبر نبسته‌ام و نقل حدیث دیگران با علم به ضعف نکرده‌ام و هم مجوز دیگر داشته‌ام که مجموعه‌ی ما احادیث حلال وحرام نیست ،حدیث خیر وصلاح وکمال است وائمه سلف تساهل دراینگونه احادیث را به اتفاق روا داشته اندکه حدیث مشهورمی گوید:«هرکه شنودکار خیری ثوابی دارد وبه انجام آن پردازد ، پاداش آن یابد وگرچه پیمبر نگفته باشد.»
پاسخ به برخی انتقادات
پاینده در پایان مقدمه بسیار طولانی و در عین حال تحقیقی و علمی چاپ دوم برخی از انتقادات را مطرح وبدانها پاسخ گفته مانند این که از این مجموعه(نهج الفصاحه) فهمیده می شود که پیامیر تعلیم دیده است وپاینده نیز در پاسخ یادآورشده که پیامبر به تصریح خودش افصح العرب بوده و همین کافی است که بتوان مجموعه ای از کلماتش ارا نهج الفصاحه نامید چرا که نهج طریقه(راه) روشن راست و سخنان افصح عرب، راه روشن فصاحت است. وی هم چنان در پاسخ به این انتقاد که روایات فراوانی در این کتاب از منابع عامه (اهل سنت) نقل شده تصریح کرده که در اینگونه کتاب ها بحث از اختلاف شیعه و سنی نیست و محور تمام سخنان حضرت فضیلت و ترغیب به خیر و نکوهش رذائل اخلاقی است و افزوده که در طول تاریخ بسیاری از محدثان شیعی روایات فراوانی را از اهل سنت نقل کرده‌اند و اصول چهارصدگانه مایه اصول چهارگانه شده است. چنانچه مولفان اصول اربعمائه اگر جه مورد اعتماد وراستگو بودند اما همگی شیعه دوازده امامی نبوده اند
انتشار
کتاب حاضر، در یک جلد به زبان عربی به همراه ترجمه فارسی، در سال ۱۳۲۴ برای بار اول منتشر شد. ترجمه فارسی روبه روی احادیث در یک صفحه به چاپ رسیده است. در سال ۱۳۳۶، به همراه مقدمه‌ای مفصل از پاینده مجددا منتشر شد. به همّت سازمان انتشارات جاویدان در سال ۱۳۶۲ برای بار دوّم به چاپ رسیده است.
این کتاب در سال‌های بعد با فصل بندی‌ها و ترجمه‌های جدید توسط ناشران مختلفی به چاپ رسیده است؛ مانند (به ترتیب زمان نشر):
- رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم(ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.
- نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و...، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
- نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گردآورنده ابوالقاسم پاینده، تصیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.
پانویس
- ↑
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه،۱۳۵۶ش، ص۴۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پيام امام امير المومنين(ع)، ترجمه وشرح نهج البلاغه، ج ۸، ص۲۲۷.
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه،۱۳۵۶ش، ص۶۴۱.
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه،۱۳۵۶ش، ص۴۷۷.
- ↑ ابن هشام، مغنی اللبیب،باب اول،حرف الفاء.
- ↑ محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۷، ص۳۱۷.
- ↑ پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه،۱۳۵۶ش، ص۳۲۷.
- ↑ پاینده،نهج الفصاحه،انتشارات جاویدان،۱۳۷۶ش،ص ۱۱
- ↑ پاینده ،نهج الفصاحه،انتشارات جاویدان ،۱۳۷۶ش،ص۱۴۳
- ↑ پاینده ، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، ۱۳۵۶ش، مقدمه چاپ دوم، ص۱۶۱.
- ↑ پاینده ، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، ۱۳۵۶ش، مقدمه چاپ دوم، ص۱۶۲و۱۶۳.
- ↑ .طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲.
- ↑ عزیز على الله أن یأخذ کریمتی عبد مسلم ثمّ یدخله النّار. ترجمه:بر خدا گران است که دو دختر بنده مسلمان را بگیرد آن‌گاه او را به جهنم بَرد
- ↑ اللّهمّ اجعل نفسي أوّل كريمة تنتزعها من كرائمي «كريمة» در اصل به معناى شخص باارزش و اشياى گرانبهاست و در جمله مورد بحث، اشاره به اعضاى مهم انسان؛ مانند چشم و گوش و زبان است كه گاه به عنوان موهبت الهى و گاه وديعه خداوند ذكر شده است.
- ↑ وَجَبَتْ مَحَبَّةُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى مَنْ أُغْضِبَ فَحَلُمَ. كسى كه خشم آرد و بردبارى كند، بصف محبان خداست.
- ↑ لقَد رأيتُ رَجُلاً يَتَقَلَّبُ في الجَنَّةِ في شَجَرَةٍ قَطَعَها مِن ظَهرِ الطَّريقِ كانَت تُؤذي المُسلِمينَ . ترجمه: مردی را دیدم که در بهشت در درختی همی گشت که مزاحم راه کسان بود وآنراکنده بود.
- ↑ دَخَلَتِ امْرَأَةٌ النَّارَ في هِرَّةٍ رَبَطَتْهَا، فَلَمْ تُطْعِمْهَا، ولَمْ تَدَعْهَا تَأْكُلُ مِن خَشَاشِ الأرْضِ حتَّى ماتَتْ . ترجمه: زنی به جهنم رفت برای آنکه گربه ای را بسته بود و چیزی بدو نخورانید و نگذاشت از چیزهای زمین بخور تا بمُرد.
- ↑ تسامح در ادله سنن قاعده‌ای فقهی و اصولی به معنای آسان‌گیری نسبت به مستندات احکام مستحب است. فقها بر اساس این قاعده، در ادله و مستندات احکام مستحب سختگیری نمی‌کنند.مهمترین دلیلی که مورد تکیهٔ عموم موافقان قاعده است، همان اخباری است که به «اخبار من بلغ» معروف‌اند و بر آنها ادعای تواتر شده است
- ↑ لأن كثيرا من مصنفي أصحابنا و أصحاب الأصول ينتحلون المذاهب الفاسدة و إن كانت كتبهم معتمدة
منابع
- نهج الفصاحه، مجموع سخنان و خطبه‌های حضرت رسول اکرم، گروآورنده ابوالقاسم پاینده، تصحیح و تنظیم عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.
- نهج الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همراه با فهرست تفصیلی، نمایه موضوعی و...، به کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
- رهگشای انسانیت، سخنان گهربار حضرت رسول اکرم(ص)، ترجمه ابراهیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.
پیوند به بیرون